Wat is er over bekend?
Er kunnen door een wespen- of bijensteek diverse reacties ontstaan. Bij een lokale reactie ontstaat vrijwel direct na de steek roodheid, pijn, zwelling en jeuk op de plek. Dit neemt vaak na een aantal uren af. Een steek in de tong of keelholte kan levensgevaarlijk zijn doordat er een zwelling ontstaat. Bij ongeveer 10% van de steken is er sprake van een grote lokale reactie, hierbij zwelt bijvoorbeeld de hele arm op. Het kan een ziek gevoel geven met subfebriele temperatuursverhoging (0,5 of 1 oC boven normaal). Deze forse reacties zijn niet gevaarlijk, maar wel hinderlijk. Ze moeten niet verward worden met een allergische of anafylactische reactie. Bij een anafylactische reactie breiden de verschijnselen zich uit door het hele lichaam. Er komen stoffen vrij die luchtwegobstructie kunnen geven en vaatverwijding. Dit kan onder andere gepaard gaan met benauwdheid, misselijkheid, buikpijn, stridor (piepend/gierend ademhalingsgeluid door vernauwing van de luchtweg, met name door glottisoedeem), heesheid, collaps of bewustzijnsverlies. Bij 70% van de allergische reacties treedt binnen een kwartier een anafylactische reactie op. Soms komt de allergische reactie later, meestal tussen 2 en 6 uur na de steek. Bij meerdere steken tegelijk kan een toxische reactie ontstaan. Door de grote hoeveelheid gif ontstaat een lage bloeddruk, ernstige hoofdpijn of zelfs shock. Bij zo’n 50 of 100 steken kan meervoudig orgaanfalen ontstaan. In Nederland sterven per jaar gemiddeld 2 tot 3 mensen aan een toxische reactie door een bijen- of wespensteek.
Wat kan ik voor de patiënt doen?
Inspecteer de steekplaats. Adviseer om het gif uit te zuigen wanneer iemand net is gestoken. Licht de huisarts met spoed in als de patiënt klaagt over benauwdheid, eerder flink ziek is geweest van een steek, overgevoelig is voor insectensteken of als er direct na de steek uitslag of zwelling komt op andere plaatsen dan waar gestoken is. De huisarts zal bij een anafylactische reactie antihistaminica intraveneus of intramusculair geven. Bij een steek in de keel of in de tong is het belangrijk om goed te koelen met ijs en verder te behandelen als een anafylactische reactie. Bij levensbedreigende symptomen is behandeling met adrenaline noodzakelijk en moet de patiënt worden opgenomen in het ziekenhuis. Bij een adem- of circulatiestilstand reanimeer je de patiënt zo nodig en geeft de arts adrenaline. Patiënten met een allergie wordt aangeraden om zelf een pen met adrenaline (Epipen) bij zich te dragen. Epipennen zijn echter niet zo lang houdbaar en moeten tijdig vervangen worden. Ook kan er in het ziekenhuis een desensibilisatiebehandeling gedaan worden. Bij inspiratoire stridor kunnen snel enkele pufjes van een B-2-sympathicomimeticum in sprayvorm gegeven worden. Meestal is de ernstigste reactie na 20 minuten voorbij.
Wat kan ik uitleggen?
Wanneer bij patiënten een forse lokale reactie optreedt, vertel dan dat ze bij een volgende steek mogelijk nog heftiger gaan reageren. Bovenstaande informatie kun je dan bespreken met patiënt. Leg uit dat koelen bij een plaatselijke reactie verlichtend werkt en adviseer paracetamol bij pijn. Bij uitgebreide reacties kunnen antihistaminica voorgeschreven worden. Laat de patiënt contact opnemen bij analfylactische of toxische symptomen.
Bladnaam:
Tijdschrift voor praktijkondersteuning 2012, nummer 4
Literatuurverwijzingen:
