Wat is er over bekend?
Teken zijn kleine spinachtige beestjes. Ze leven in zowel loofbossen als dennenbossen. Belangrijk is daarbij de aanwezigheid van lage begroeiing van de bosbodem. Teken komen ook voor in duin- en heidegebied. Ongeveer een derde van alle tekenbeten wordt opgelopen in de tuin. Hongerige teken positioneren zich zo in de beplanting dat ze makkelijk op een passerende gastheer kunnen kruipen. Daar zuigen ze zich vol met bloed. Teken springen dus niet en laten zich niet uit bomen vallen. Teken kunnen het hele jaar actief zijn, mits het niet te koud is. De aanwezigheid van het aantal actieve teken loopt op vanaf maart, kent een hoogtepunt in juni en loopt door tot in september. Ongeveer 20% van de teken is besmet met de Borrelia-bacterie, die de ziekte van Lyme kan veroorzaken.
Ziekte van Lyme
Veel mensen merken een tekenbeet niet eens op. Als de teek loslaat is er een klein rood plekje te zien dat niet groter wordt en binnen een aantal dagen verdwijnt. De meeste mensen worden niet ziek van een tekenbeet. In sommige gevallen echter kunnen binnen enkele dagen tot drie maanden erna verschijnselen ontstaan die wijzen op een eerste stadium van de ziekte van Lyme. Meest typisch is een zich uitbreidende rode/blauwrode ring op de huid (erythema migrans) op de plek waar de teek heeft gezeten. Ook kan er een griepachtig beeld ontstaan dat langer aanhoudt dan een week. Als de ziekte pas in het tweede stadium ontdekt wordt, na weken tot maanden, kunnen mensen last krijgen van dubbelzien, tintelingen of krachtsverlies in armen en benen (neuroborreliose) of gewrichtsklachten (artritis). De late of chronische Lymeziekte (derde stadium) ontstaat na maanden tot jaren. De ziekte van Lyme wordt altijd behandeld met antibiotica. De kans op de ziekte van Lyme na een tekenbeet ligt tussen de 1-3%. Als de teek binnen 24 uur op de juiste manier van de huid verwijderd wordt, is de kans op Lyme kleiner. Gebeurt dit niet, dan moet er met de patiënt watchfull waiting worden afgesproken: de patiënt krijgt een eenmalige dosis antibiotica.
Wat kan ik de patiënt uitleggen?
Probeer een tekenbeet te voorkomen door in natuurgebieden op de paden te blijven en armen, benen en hoofd te bedekken. Eventueel kan de huid ingesmeerd worden met een insectenwerend middel met bijvoorbeeld DEET. Na verblijf in de natuur is het verstandig de huid te controleren. Vooral de warme, iets vochtige plekken als oksels, liezen, knieholtes en bilspleet zijn favoriet bij teken. Bij kinderen moet ook het hoofd goed gecontroleerd worden. Loop de kleren na op de aanwezigheid van teken of was deze op 60 graden. Als er een teek op de huid ontdekt wordt, is het van belang deze op de juiste manier en liefst binnen 24 uur te verwijderen. Dit kan het best door een spitse pincet of tekentang zo dicht mogelijk bij de huid te plaatsen en de teek er voorzichtig met een draaiende beweging uit te trekken. Als monddelen van de teek daarbij achterblijven kan dit geen kwaad. Verdoof de teek niet als deze in de huid zit. Ontsmet de huid pas na verwijdering van de teek met alcohol (70%) of jodium. Noteer de datum en plaats van de tekenbeet en controleer de plaats gedurende 3 maanden (watchfull waiting). Bij verschijnselen die kunnen wijzen op de ziekte van Lyme: maak een afspraak bij de huisarts.
Bladnaam:
Tijdschrift voor praktijkondersteuning 2013, nummer 3
Literatuurverwijzingen:
