Context Er is toenemend bewijs dat cholesterol een rol speelt bij het ontstaan van dementie. Cholesterol zou invloed hebben op de vorming van plaques bij de ziekte van Alzheimer. Daarnaast leidt een verhoogd cholesterol tot vaatschade met als mogelijk gevolg vasculaire dementie. Of statines een gunstige werking hebben bij dementie is onduidelijk.
Klinische vraag Zijn statines effectief en veilig bij de behandeling van dementie?
Conclusie auteurs Behandeling met statines leidde tot een daling van het LDL-cholesterol van ruim 50%. Er was geen verschil met placebo in effect op cognitieve functie, gedrag en activiteiten van het dagelijks leven (ADL) na 26, 52 of 72 weken behandeling. Behandeling met statines was veilig en bijwerkingen kwamen weinig voor (< 3%). Er is op dit moment onvoldoende bewijs om statines aan te bevelen voor de behandeling van dementie. Beperkingen Van één groot lopend onderzoek zijn de uitkomsten (nog) niet gepubliceerd zijn. In één kleinschalig onderzoek werd een positief effect op cognitie gezien bij deelnemers die een hoger cholesterol of hogere MMSE-score (Mini Mental State Examination) hadden bij aanvang.
Bron McGuinness B, O’Hare J, Craig D, Bullock R, Malouf R, Passmore P. Statins for the treatment of dementia. Cochrane Database of Systematic Reviews 2010, Issue 8. Art. No.: CD007514. DOI: 10.1002/14651858.CD007514.pub2. De review omvat 3 onderzoeken met 748 deelnemers (50-90 jaar), allen gediagnosticeerd met de ziekte van Alzheimer. Er werden geen onderzoeken over vasculaire dementie gevonden.
Commentaar
Dementie is een veel voorkomend en zeer invaliderend ziektebeeld dat verschillende oorzaken kan hebben. Vaak is sprake van een “gemengde vorm” met zowel plaques (kenmerkend voor de ziekte van Alzheimer), als vaatschade (kenmerkend voor vasculaire dementie). Een behandeling die het beloop van dementie gunstig beïnvloedt, kan veel winst opleveren doordat bijvoorbeeld opname in een verpleeghuis uitgesteld wordt.
De onderzoeken zijn alle degelijk van opzet en met een redelijke lengte. Het grootste onderzoek met 640 deelnemers had de langste follow-uptijd: 72 weken. In geen van de bestudeerde onderzoeken werd een gunstig effect gezien op het beloop van dementie door de behandeling met statines, ondanks flinke daling van het LDL-cholesterol.
In een andere Cochrane-review uit 2009 over het nut van statines voor de preventie van dementie concludeerden de auteurs op basis van twee grote onderzoeken met 26.340 deelnemers (40-82 jaar, 44% was ouder dan 70) dat er geen preventief effect van statines is. De follow-upperioden waren lang: 3,2 en 5 jaar. Er was wel een positief effect op het voorkómen van coronaire hartziekte, beroerte, en overlijden.
Het is niet uitgesloten dat er toch een positief effect van statines is op het beloop van dementie, maar dat dit pas na jaren van behandeling tot uiting komt. De ontwikkeling van dementie is nu eenmaal een langdurig proces dat jaren in beslag neemt. Daarnaast kan er in de genoemde onderzoeken sprake zijn van vertekening: deelnemers die een statine krijgen, zullen langer leven doordat beroertes en hartinfarcten voorkomen worden. Maar de kans om dementie te krijgen, stijgt sterk met het ouder worden. Hierdoor kunnen deelnemers die behandeld worden met statines juist vaker dementie krijgen, simpelweg omdat ze ouder worden. Dit verschijnsel wordt ook wel ‘competing risks’ genoemd.
Statines hebben hun nut overtuigend bewezen bij preventie van hart- en vaatziekten, ook op oudere leeftijd (in ieder geval tot 80 jaar). Met steeds strengere richtlijnen groeit het aantal mensen dat langdurig een statine krijgt vanwege het risico op hartvaatziekten. Of dit op lange termijn ook een positief effect heeft op het aantal mensen met dementie en het beloop van de ziekte blijft vooralsnog onduidelijk. Het is in ieder geval helder dat behandeling van dementie alléén geen goede reden is om een statine voor te schrijven.
Bladnaam:
Tijdschrift voor praktijkondersteuning 2011, nummer 6
Literatuurverwijzingen:
