Kwetsbare ouderen: zorg voor welzijn

Het verouderingsproces is een lichamelijk proces waaraan de mens zich geestelijk moet aanpassen. Het verminderd functioneren van organen en het moeizamer handhaven van het samenspel van de organen betekent een verstoring van de homeostase (de evenwichtige samenwerking van organen). Ziekte is een verstoring van de homeostase en veroudering is het kwetsbaar worden van de homeostase. Oudere mensen zijn vatbaarder voor bacteriën/virussen en voor bijwerkingen van medicatie. Het samenspel van organen is dan erg belangrijk.

Ouderen en stress

Stresshormonen brengen lichaam en geest in verhoogde staat van paraatheid. Bij oudere mensen verloopt het stressproces minder vloeiend, zodat ze eerder zenuwachtig worden. Tijdelijke stress uit zich in het treffen van voorzorgsmaatregelen (alles van te voren plannen), of het afzien van dingen (autorijden, vakantie). Langdurige stress put een lichaam zodanig uit dat er ziekteverschijnselen ontstaan. Een bestaande ziekte kan onder invloed van langdurige stress verergeren. Symptomen als pijn, misselijkheid, nervositeit, en kortademigheid kunnen twee oorzaken hebben, namelijk een ziekte, of langdurige stress. Ziekte is een aantoonbare afwijking in lichaam of geest en vraagt om ziekenzorg, stressfactoren vragen om welzijnszorg. De kunst is om bij de oudere mens beide vormen van zorg in te zetten en goed op elkaar af te stemmen.
Bij ouderen is nogal eens sprake van onderbelasting: ze hebben te weinig te doen! Dit kan gezondheidsklachten veroorzaken met als reactie daarop het bieden van ziekenzorg (dokters, verpleging, medicatie). Maar door de leegheid in het bestaan neemt de stress toe en de gezondheidsklachten zullen dus niet verminderen, ondanks de inzet van de ziekenzorg. Daarom pleit Van de Plaats voor meer aandacht voor welzijnszorg en meer activiteiten voor ouderen. Uit haar onderzoek blijkt dat twee of drie vaste activiteiten per week stress al sterk vermindert. Ook het structureel wat voor een ander kunnen betekenen, als is het maar één keer per week, verhoogt het gevoel van welzijn. Als praktijkondersteuner kun je dus de oudere chronische patiënt op je spreekuur vragen hoe zijn leven eruit ziet, wat zijn activiteiten zijn, en hoe het zit met de sociale contacten. Tracht als praktijkondersteuner mensen te stimuleren tot activiteiten en ben je vooral bewust van de stress die de oudere patiënt kan hebben. Denk ook eens aan samenwerking met welzijnsinstellingen.

Workshops

Ook tijdens de workshops stond de oudere chronische patiënt centraal. Zo kwam bij de workshop over COPD en ouderen aan de orde hoe het verouderingsproces van de longen eruit ziet. Afkappunten veranderen (FEV₁, FVC <07 of 70%). Leerpunten waren ondermeer dat COPD geen reden is om met bètablokkers te stoppen, en dat je ook bij ouderen de reversibiliteit met salbutamol mag testen. Een ander belangrijk leerpunt is goed te letten op comorbiditeit, omdat hartfalen en COPD vaak dezelfde klachten geven én regelmatig samengaan. Bij de workshop over de hoogbejaarde diabetespatiënt blijkt dat deze mensen eerder dement worden, meer vallen en eerder polyneuropathie ontwikkelen. De streefwaarden voor 80+ zijn minder streng: RR < 160 mm/hg is acceptabel. Bij deze groep patiënten start je niet meer met een statine, behalve bij een cardiovasculair incident. Als de patiënt al een statine gebruikt, stop je echter ook niet. Je mag bovendien een hoger HbA1c accepteren. Sinds kort gelden hiervoor nieuwe waarden: > 70 jr: 7% (53 mmol )
> 75jr: 7,5% (58 mmol)
> 80jr: 8% (64 mmol)

Stichting KOH organiseert op 20 januari 2011 opnieuw een congres voor praktijkondersteuners in Eindhoven. Zie www.stichtingkoh.nl