Context Coronaire hartziekten, waaronder angina pectoris en myocardinfarct, zijn een van de belangrijkste oorzaken van voortijdig overlijden. Naast oefentherapie en psychologische begeleiding is voorlichting een belangrijk onderdeel van de hartrevalidatie met als doel de morbiditeit en mortaliteit te verlagen en de kwaliteit van leven te verhogen. Het is echter onduidelijk wat de specifieke impact van voorlichting binnen de hartrevalidatie is.
Klinische vraag Wat is het effect van voorlichting op mortaliteit, morbiditeit, ziektespecifieke kwaliteit van leven en gezondheidszorgkosten bij patiënten met coronaire hartziekten?
Conclusie auteurs Er is geen eenduidig bewijs dat voorlichting voor een verlaging van mortaliteit en morbiditeit zorgt, de risicoreductie (25% voor mortaliteit en 17-42% voor morbiditeit) is aanzienlijk, maar niet statistisch significant. Er is enig bewijs dat voorlichting de ziektespecifieke kwaliteit van leven verhoogt en de gezondheidszorgkosten kan verlagen.
Beperkingen Als gevolg van een beperkt aantal onderzoeken, het weinig frequent optreden van eindpunten, de grote variatie in aangeboden voorlichting en de duur van follow-up was het niet mogelijk de onderzoeken samen te voegen en een eenduidige uitspraak te doen over het effect van voorlichting op mortaliteit en morbiditeit. Daarnaast hebben mogelijk de toepassing van andere interventies verstorend gewerkt. De review omvat 13 onderzoeken met in totaal 68.556 deelnemers.
Beschouwing
Dit literatuuroverzicht is op sommige punten moeilijk te interpreteren. Dit komt vooral door de diversiteit in voorlichtingsprogramma’s. De auteurs keken alleen naar het effect op mortaliteit, morbiditeit, ziekenhuisopname en kwaliteit van leven. Echter, lang niet alle onderzoeken hebben al deze eindpunten beschreven. Daarnaast kwamen door de korte follow-up de eindpunten (bijvoorbeeld mortaliteit) relatief weinig voor. Dit verklaart voor een belangrijk deel waarom er geen statistisch significante uitkomst in mortaliteit en morbiditeit gevonden is, waardoor er geen harde uitspraak over de effectiviteit van voorlichting gedaan kan worden. Door de diversiteit in de onderzochte voorlichtingsprogramma’s is er ook geen advies te geven hoe een effectief voorlichtingsprogramma er precies uit moet zien. Het lijkt belangrijk dat voorlichting vooral gericht is op verandering naar een gezonde levensstijl. Ook is voorlichting kosteneffectief gebleken.
Hartrevalidatie bestaat in Nederland uit oefentherapie gecombineerd met uitgebreide voorlichting en psycho-educatie, waarbij de patiënt leert de gezonde leefstijl te integreren in zijn dagelijks leven. Over het algemeen volgt de patiënt tweemaal per week een programma gedurende twee tot drie maanden. In Nederland wordt de indicatie voor hartrevalidatie gesteld door de cardioloog. In de Landelijke Transmurale Afspraak (LTA) Beleid na een doorgemaakt myocardinfarct worden de rollen van huisarts en praktijkondersteuner in eerste instantie meer als volgend gezien, al kan dit per regio verschillen. In een latere en stabiele fase kan huisarts en/of praktijkondersteuner ook een actievere en motiverende rol spelen. Voorlichting is daarbij belangrijk. De LTA beschrijft een aantal aandachtspunten die vooral op het terrein van de huisarts en/of praktijkondersteuner liggen: de emotionele verwerking van de hartaanval, angst bij de patiënt en diens partner, tekenen van depressie, vragen over medicatie, hervatten van sociale activiteiten, en seksualiteit. Dergelijke aandachtspunten hebben vooral effect op de kwaliteit van leven en niet direct op mortaliteit en morbiditeit. Daarnaast speelt de praktijkondersteuner een belangrijke rol bij de adviezen in het niet-medicamenteus beleid zoals stoppen met roken, beperken van de alcoholinname, leefstijl met meer lichaamsbeweging, gezonde voeding, gezond gewicht en omgaan met of voorkomen van stress.
Bladnaam:
Tijdschrift voor praktijkondersteuning 2012, nummer 4
Literatuurverwijzingen:
